Fibonacci Sayıları ve Altın Oran ile Trade Yapma (2025)
Updated: 08.05.2025
Rakamlar, seviyeler, Fibonacci dizisi (serisi) ve Fibonacci Altın Oranı ile trading (2025)
Merhaba arkadaşlar, gerçekten de “ilgi çekici ve heyecan verici” konulara geldik. Bugün en basit olanını ele alacağız – seviyelerden, rakamlardan, Fibonacci dizisi ve serisinden bahsedeceğiz, ayrıca Fibonacci altın oranından da söz edeceğiz. Ardından işler daha da ilginçleşecek, bu yüzden bir noktada “Neler oluyor? Hiçbir şey anlamıyorum!” diye düşünürseniz, bunun normal olduğunu unutmayın. Ancak yine de gereken bilgileri sizin için mümkün olduğunca ayrıntılı ve anlaşılır bir şekilde aktarmaya çalışacağım.
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233 …
İlk sayı 0, ikinci sayı 1’dir ve sonrasında matematik devreye girer. Üçüncü sayıyı belirlemek için ilk iki sayıyı toplarız – sonuç “1” (0+1=1). Dördüncü sayı, ikinci ve üçüncü sayıların toplamıdır (1+1=2), yani “2”. Beşinci sayı, üçüncü ve dördüncü sayıların toplamıdır, yani 1+2=3. Ve böyle sonsuza kadar devam eder.
Fibonacci sayı serisinin birçok matematiksel özelliği vardır; ancak en önemlisi, dizideki her sayının bir önceki sayıya oranının “Altın Oran” olan 1.618’e yaklaşmasıdır. Bu oran ilk kez, MÖ 300 civarında yazılmış olan Öklid’in “Elementler” eserinde düzenli bir beşgeni inşa etmek için kullanılmıştır.
Basitçe, Fibonacci serisindeki herhangi bir sayıyı bir önceki sayıya böldüğünüzde ve sonucu yuvarladığınızda, 1.618 sayısını elde edersiniz. Örneğin, 144/89 = 1.61797; yuvarlayınca 1.618 değeri ortaya çıkar.
Altın oran, bir bütünün parçaya en uyumlu oranda bölünmesini ifade eden orandır. Doğada birbirinden bağımsız pek çok formda 1.618 sayısına rastlanır. Örneğin, bitkilerdeki yaprak diziliminde, salyangoz kabuğunun şeklinde, insan parmak boğumlarında, galaksilerin spiral kollarında, bitkilerin çiçek biçimlerinde, tayfunların spiral dönüşlerinde vb. Belaruslu bilim insanı Eduard Soroko, altın oranın doğadaki formlarını incelemiş ve uzayda yer edinmeye çalışan, büyüyen her şeyin altın oranla bağdaştığını öne sürmüştür. Ayrıca altın oranın en ilgi çekici formlarından birinin spiral olduğunu da belirtmiştir.
Altın oran (1.618) müzikte, edebiyatta ve resimde de karşımıza çıkar. 19. yüzyılda bilim insanları, altın oranı doğadaki oranlar arasında bir uyum standardı olarak kabul etmiştir.
1930’ların başında Amerikalı mühendis ve yönetici Ralph Nelson Elliott, borsa grafiklerinde altın oranı aramakla ilgilenmeye başladı. Elliott’ın işi, 75 yılın üzerinde bir piyasa davranışı geçmişine sahip çeşitli borsa endekslerinin yıllık, aylık, haftalık, günlük, saatlik ve yarım saatlik grafiklerini analiz etmekten oluşuyordu. Elliott, sonunda piyasa fiyat hareketlerinin belli yasalara (dalgalar) bağlı olduğunu ve bu dalgalarda 1.618 sayısının da görülebildiğini fark etti. Bu gözlemler üzerine, Elliott dalgaları ve Fibonacci sayılarının oranı hakkındaki çalışmaları “Nature’s Law – The Secret of the Universe” (Doğanın Yasası – Evrenin Sırrı) kitabında anlatıldı.
Elliott bu doktrinin temellerini atmış olsa da devamı onunla sınırlı kalmadı. Zamanla birçok trader da fiyat hareketlerindeki tekrar eden kalıplara dikkat etmeye ve altın oranı keşfetmeye başladı. Bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi, bu konuda bilgi derinliğini artırdı. Böylece günümüzde birçok modern trader, Fibonacci sayıları temel alınarak oluşturulmuş araçları kullanmaya başladı.
0.236, 0.382, 0.500, 0.618, 0.764
Peki bu seviyeler trading’de neden kullanılır? Çünkü bu seviyeler, destek ve direnç seviyeleri gibi davranarak trend hareketleri sırasında fiyatın geri çekilme (pullback) büyüklüğünü ölçer. Fiyatın bu seviyelerden yeniden trend yönünde hareket etmesi yüksek olasılıktır.
Neyse ki, bu katsayıları elle hesaplamamıza gerek yok. Canlı grafikte veya herhangi bir Meta Trader 4 platformunda (Fibonacci seviyeleri aracı) hepsini otomatik çizebiliriz. Tek yapmamız gereken, bu seviyeleri grafiğe doğru şekilde yerleştirmektir. Fibonacci seviyeleri, grafikte bir trend hareketinin en yakın yerel maksimum veya minimumundan bir sonraki maksimum veya minimuma (sağa doğru) çekilerek çizilir. Yani kelimenin tam anlamıyla iki nokta kullanılır. Peki bu iki nokta nasıl doğru belirlenir? Bunun için trader’lar, mumların “salınım” (swing) noktalarını kullanırlar. Bu salınım noktaları, solunda ve sağında en az iki adet üst zirve (high) veya alt dip (low) bulunan mumlar olarak tanımlanır: Yukarı trendde (Fibonacci düzeltme seviyeleri sadece trend dönemlerinde etkili olup yatay piyasalarda uygun değildir), fiyat pullback (geri çekilme) hareketleri sırasında destek seviyelerine tutunur (Fibonacci seviyeleri bize bu seviyeleri gösterir). Aşağı trendde ise benzer şekilde, fiyat geri çekilmeler sırasında direnç seviyelerine tutunur.
Bu örnekte fiyat, önce 0.382 seviyesinde bir süre oyalandı; ardından 0.618 seviyesine kadar düştü. İşte burası, fiyatın yeniden trend yönünde (yukarı) hareketine başladığı noktadır.
Buradan anlamamız gereken, Fibonacci seviyelerinin yüzde 100 kesinlik sağlayan bir yöntem olmadığı, sadece olası dönüş noktalarını gösteren bir araç olduğudur. Yani bu seviyelerin varlığı trendin mutlaka o seviyelerden döneceğini garanti etmez. Trading’de hiçbir şeyin garantisi yoktur. Ancak doğru tahmin ihtimalini her zaman artırabilirsiniz.
Şimdi grafiğe, destek ve direnç seviyelerini ekleyelim ve Fibonacci seviyelerinin güçlü fiyat seviyelerini belirlemede nasıl yardımcı olduğuna bakalım: Burada Fibonacci’nin 0.618 seviyesi, yuvarlak fiyat seviyesiyle (round number) çakışarak fiyatın dönüş noktası olmuştur. Başka bir örneğe geçelim: Bu nadir bir durumda fiyat, zayıf diye nitelendirdiğimiz 0.236 seviyesinden döndü, ama gerçekten zayıf mı? Destek ve direnç seviyesiyle çakıştığında her şeyin değiştiğini görüyoruz. Şimdi sonraki fiyat geri çekilmesine bakalım: Üçüncü fiyat impulsu ve 0.618 seviyesinde yaşanan dönüş, yine güçlü bir destek ve direnç seviyesiyle kesişiyor. Yanlış anlaşılma olmaması için, destek-direnç (PS) seviyelerini hangi noktalara göre çizdiğimi de göstereyim: Neyi anlatmaya çalışıyorum? Grafiği açın, kendi destek ve direnç seviyelerinizi çizin, ardından Fibonacci seviyelerini ekleyin. Muhtemelen biraz öncekiyle benzer bir tablo göreceksiniz.
Buradan şu sonucu çıkarabiliriz: Fibonacci seviyeleri ile yatay destek ve direnç seviyeleri birlikte mükemmel çalışır. Bu araçlar birbirini tamamlayarak doğru tahmin yapma olasılığını artırır. Örneğin, Price Action stratejilerinde Fibonacci seviyelerini kullanmak mantıklı mıdır? Kesinlikle evet!
Benzer biçimde hareketli ortalamaları da dinamik destek ve direnç seviyeleri olarak Fibonacci seviyeleriyle birleştirebilirsiniz: “50” periyotlu Exponential Moving Average , geri çekilmenin sonlandığı noktayı mükemmel şekilde göstererek 0.382 Fibonacci seviyesiyle örtüşmüştür. Dikkat ederseniz aynı bölgede yatay bir destek ve direnç seviyesi de var – fiyatın dönüşü için her şey aynı yeri işaret ediyor.
Gelelim birçok İkili Opsiyonlar ve Forex piyasası trader’ının favorisi olan formasyona – Pinokyo (Pin Bar): 0.500 ve 0.618 Fibonacci seviyelerinin kesiştiği noktadan mükemmel bir pin bar geri dönüşü görüyoruz.
Gördüğünüz gibi Price Action formasyonlarını Fibonacci seviyeleriyle birleştirmek harika bir fikirdir. Eğer bu stratejiyi destek ve direnç seviyeleri, hareketli ortalamalar ve trend çizgileri gibi araçlarla da desteklerseniz başarı olasılığınız daha da artar!
0, 0.382, 0.618, 1.000, 1.382, 1.618
Genişleme seviyeleri, fiyatın trend yönündeki hareketine devam ettiğinde ulaşması muhtemel seviyeleri gösterir. Önce grafiğe standart Fibonacci (düzeltme) seviyelerini çizmemiz gerekir: Burada aşağı bir trend söz konusu. Geri çekilmenin bittiği noktayı buluyoruz, fiyatın önceki dip seviyesini kırmasını bekliyoruz; işte bu noktada Fibonacci genişleme seviyelerini kullanıyoruz. Genişleme seviyeleri, yerel dipten geri çekilmenin bittiği noktaya kadar olan mesafe esas alınarak (aşağı trendde soldan sağa, alttan üste doğru) çekilir: Gördüğünüz gibi fiyat, 1.382, 1.500 ve 1.618 seviyelerine ulaştı ve buralar destek noktası haline gelerek fiyatı bir süre oyaladı. Ardından aynı döngü tekrarlanır – Fibonacci seviyelerini yine trend yönünde çeker, trend devam ettiğinde yeni genişleme seviyelerini tespit ederiz: Sonra yerel dipten geri çekilmenin bittiği noktaya kadar Fibonacci seviyeleri uzatılır, genişleme değerleri elde edilir: Daha önce olduğu gibi fiyat, 1.382, 1.500 ve 1.618 seviyelerinde duraklayıp geri çekilmeler yaşadı. Ayrıca 2.618 gibi daha uzun vadeli bir seviye de bulunur ve trend devam ederse fiyatın o seviyede de duraksaması olasıdır. Her iki örnekte de bu seviye, fiyatın tekrar geri çekildiği bir bölge olarak göze çarpıyor.
Fiyat genişleme seviyeleri, bir trend hareketinin ne kadar güçlü olduğunu anlamanızı sağlar. Geri çekilmenin şiddetinden yola çıkarak, fiyatın trend yönünde ne kadar ilerleyebileceğini tahmin edebilirsiniz.
Fibonacci genişleme seviyeleri de tıpkı düzeltme seviyeleri gibi güçlü destek ve direnç bölgelerini işaret edebilir. Elbette bu seviyelerin her birini, yatay destek ve direnç seviyeleri gibi daha güçlü araçlarla doğrulamak en iyi yaklaşımdır. Bu sayede fiyatın gerçekten nereden dönmesinin olası olduğunu görebilirsiniz.
Ayrıca her bir trend impulsu da kendi içinde 5 dalgaya (3 impuls + 2 düzeltme) bölünebilir ve düzeltme dalgaları genelde 3 dalgadan (karmaşık düzeltme) oluşur. Teoride bu süreç şöyle görünür: Fiyat grafiğinde Elliott dalgaları yaklaşık olarak şu şekildedir: O anda grafikte hangi dalganın oluştuğunu doğru tespit edebilirseniz, fiyatın sıradaki muhtemel hareketini de tahmin edebilirsiniz. Trader’lar için en ilgi çekici dalga genellikle üçüncü dalgadır – en uzun ve en hızlı harekettir. Forex ve CFD trader’ları için en kârlı senaryo, ikinci dalga düzeltmesinin bitiminde işleme girip üçüncü dalganın sonunda çıkmaktır.
Elliott teorisine göre üçüncü dalganın uzunluğu, birinci dalganın 1.618 katı kadar olabilir (altın oran). Bu bilgi, ilk ve ikinci dalganın oluşumunu gözlemledikten sonra üçüncü dalganın uzunluğunu öngörmemizi sağlar. Burada yine Fibonacci genişleme seviyelerine ihtiyacımız var. Öncelikle birinci ve ikinci dalgaları bulmamız gerekir. Birinci dalga genelde şöyle belirlenir: Bir sonraki adımda Fibonacci seviyelerini, ikinci dalganın tamamını kapsayacak şekilde çekiyoruz – yani yerel dipten (grafiğimizde aşağı yönlü bir trend var) geri çekilmenin bittiği noktaya kadar: Tahminimiz, fiyatın 1.618 seviyesine kadar gideceği yönündeydi ve öyle de oldu. Elbette hiçbir aracın %100 kesinlik sağlamadığını unutmamak gerekir; bazen fiyat 1.618 seviyesine ulaşmadan dönmeye başlar, bazen de bu seviyeyi kırıp daha aşağı gider.
Uzmanlar, üçüncü dalganın belirlenmesi dışında diğer dalgaların belirlenmesi için de çeşitli yöntemler önermiştir. Örneğin, Bill Williams’ın “Trading Chaos” kitabında şu yöntem anlatılır:
Standart Fibonacci fanında yalnızca üç seviye vardır: 0.382, 0.500 ve 0.618. Bunlar en güçlü ve önemli seviyeler kabul edilir; ancak isterseniz 0.764 gibi ek seviyeleri de fan aracına dahil edebilirsiniz.
Fibonacci yayları şöyle çizilir:
Temel Fibonacci genişleme seviyeleri ise:
Ayrıca Fibonacci seviyeleri, Elliott dalga teorisiyle de yakından ilişkilidir. Özellikle başlangıç düzeyindeki trader’lar için bu konular ilk başta kafa karıştırıcı olabilir. Ancak her zaman bir seçeneğiniz var: Bu teknik analiz araçlarını isterseniz kullanabilir, isterseniz tamamen göz ardı edebilirsiniz. İlginç olan, hem yeni başlayanlar hem de profesyoneller arasında altın orana “bayılanlar” olduğu gibi, hiç kullanmayanlar da var.
İçerik
- Altın oran ve Fibonacci sayıları
- Fibonacci seviyeleri: Fibonacci düzeltme (retracement) seviyeleri
- Trend dönüşlerinde Fibonacci seviyeleri
- Fibonacci seviyeleri ve destek ile direnç seviyeleri
- Fibonacci seviyeleri ve trend çizgisi
- Fibonacci seviyeleri ve Japon mumları (Price Action dönüş formasyonları)
- Fibonacci genişleme seviyeleri
- Fibonacci seviyeleri ve Elliott dalgaları
- Trading'de Fibonacci fan
- Trading'de Fibonacci yayları
- Trading'de Fibonacci zaman bölgeleri
- Fibonacci seviyelerini kendi trading'inizde kullanma
Fibonacci sayıları ve altın oran
Fibonacci dizisi, her yeni sayının kendinden önceki iki sayının toplamına eşit olduğu bir sayı serisinden başka bir şey değildir. Bu dizi, 12. yüzyılda yaşamış olan ve Fibonacci takma adıyla bilinen Pizalı Leonardo isimli Avrupalı bir matematikçiden adını alır. Elbette Fibonacci, başka matematiksel başarılarıyla da tanınır, ancak “Fibonacci sayıları” hakkındaki çalışmalarını “Liber Abaci” (“Abaküs Kitabı”) adlı kitaplarında anlatmıştır. Fibonacci dizisi aslında sonsuz bir sayı serisidir ve daha önce de belirtildiği gibi, her yeni sayı bir önceki iki sayının toplamına eşittir:0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233 …
İlk sayı 0, ikinci sayı 1’dir ve sonrasında matematik devreye girer. Üçüncü sayıyı belirlemek için ilk iki sayıyı toplarız – sonuç “1” (0+1=1). Dördüncü sayı, ikinci ve üçüncü sayıların toplamıdır (1+1=2), yani “2”. Beşinci sayı, üçüncü ve dördüncü sayıların toplamıdır, yani 1+2=3. Ve böyle sonsuza kadar devam eder.
Fibonacci sayı serisinin birçok matematiksel özelliği vardır; ancak en önemlisi, dizideki her sayının bir önceki sayıya oranının “Altın Oran” olan 1.618’e yaklaşmasıdır. Bu oran ilk kez, MÖ 300 civarında yazılmış olan Öklid’in “Elementler” eserinde düzenli bir beşgeni inşa etmek için kullanılmıştır.
Basitçe, Fibonacci serisindeki herhangi bir sayıyı bir önceki sayıya böldüğünüzde ve sonucu yuvarladığınızda, 1.618 sayısını elde edersiniz. Örneğin, 144/89 = 1.61797; yuvarlayınca 1.618 değeri ortaya çıkar.
Altın oran, bir bütünün parçaya en uyumlu oranda bölünmesini ifade eden orandır. Doğada birbirinden bağımsız pek çok formda 1.618 sayısına rastlanır. Örneğin, bitkilerdeki yaprak diziliminde, salyangoz kabuğunun şeklinde, insan parmak boğumlarında, galaksilerin spiral kollarında, bitkilerin çiçek biçimlerinde, tayfunların spiral dönüşlerinde vb. Belaruslu bilim insanı Eduard Soroko, altın oranın doğadaki formlarını incelemiş ve uzayda yer edinmeye çalışan, büyüyen her şeyin altın oranla bağdaştığını öne sürmüştür. Ayrıca altın oranın en ilgi çekici formlarından birinin spiral olduğunu da belirtmiştir.
Altın oran (1.618) müzikte, edebiyatta ve resimde de karşımıza çıkar. 19. yüzyılda bilim insanları, altın oranı doğadaki oranlar arasında bir uyum standardı olarak kabul etmiştir.
1930’ların başında Amerikalı mühendis ve yönetici Ralph Nelson Elliott, borsa grafiklerinde altın oranı aramakla ilgilenmeye başladı. Elliott’ın işi, 75 yılın üzerinde bir piyasa davranışı geçmişine sahip çeşitli borsa endekslerinin yıllık, aylık, haftalık, günlük, saatlik ve yarım saatlik grafiklerini analiz etmekten oluşuyordu. Elliott, sonunda piyasa fiyat hareketlerinin belli yasalara (dalgalar) bağlı olduğunu ve bu dalgalarda 1.618 sayısının da görülebildiğini fark etti. Bu gözlemler üzerine, Elliott dalgaları ve Fibonacci sayılarının oranı hakkındaki çalışmaları “Nature’s Law – The Secret of the Universe” (Doğanın Yasası – Evrenin Sırrı) kitabında anlatıldı.
Elliott bu doktrinin temellerini atmış olsa da devamı onunla sınırlı kalmadı. Zamanla birçok trader da fiyat hareketlerindeki tekrar eden kalıplara dikkat etmeye ve altın oranı keşfetmeye başladı. Bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi, bu konuda bilgi derinliğini artırdı. Böylece günümüzde birçok modern trader, Fibonacci sayıları temel alınarak oluşturulmuş araçları kullanmaya başladı.
Fibonacci seviyeleri: Fibonacci düzeltme seviyeleri
Fibonacci düzeltme seviyeleri şu şekilde sıralanır:0.236, 0.382, 0.500, 0.618, 0.764
Peki bu seviyeler trading’de neden kullanılır? Çünkü bu seviyeler, destek ve direnç seviyeleri gibi davranarak trend hareketleri sırasında fiyatın geri çekilme (pullback) büyüklüğünü ölçer. Fiyatın bu seviyelerden yeniden trend yönünde hareket etmesi yüksek olasılıktır.
Neyse ki, bu katsayıları elle hesaplamamıza gerek yok. Canlı grafikte veya herhangi bir Meta Trader 4 platformunda (Fibonacci seviyeleri aracı) hepsini otomatik çizebiliriz. Tek yapmamız gereken, bu seviyeleri grafiğe doğru şekilde yerleştirmektir. Fibonacci seviyeleri, grafikte bir trend hareketinin en yakın yerel maksimum veya minimumundan bir sonraki maksimum veya minimuma (sağa doğru) çekilerek çizilir. Yani kelimenin tam anlamıyla iki nokta kullanılır. Peki bu iki nokta nasıl doğru belirlenir? Bunun için trader’lar, mumların “salınım” (swing) noktalarını kullanırlar. Bu salınım noktaları, solunda ve sağında en az iki adet üst zirve (high) veya alt dip (low) bulunan mumlar olarak tanımlanır: Yukarı trendde (Fibonacci düzeltme seviyeleri sadece trend dönemlerinde etkili olup yatay piyasalarda uygun değildir), fiyat pullback (geri çekilme) hareketleri sırasında destek seviyelerine tutunur (Fibonacci seviyeleri bize bu seviyeleri gösterir). Aşağı trendde ise benzer şekilde, fiyat geri çekilmeler sırasında direnç seviyelerine tutunur.
Yukarı trendde Fibonacci seviyeleri
Yukarı trendde, Fibonacci seviyelerini, trendin başladığı daha düşük swing (dip) noktasından, trend impulsunun bittiği üst swing (zirve) noktasına doğru çekiyoruz: Genellikle trader’lar 0.236 Fibonacci seviyesini dikkate almaz – oldukça zayıf bir seviye olduğu için fiyat buradan nadiren döner. Bu seviyeyi kaldırabilir veya önemsemeyebilirsiniz. Aşağıdaki seviyeler daha güçlüdür, ancak fiyatın hangisinden döneceği önceden net olarak bilinemez.Bu örnekte fiyat, önce 0.382 seviyesinde bir süre oyalandı; ardından 0.618 seviyesine kadar düştü. İşte burası, fiyatın yeniden trend yönünde (yukarı) hareketine başladığı noktadır.
$IMAG7$
Başka bir örneğe bakalım – bu defa trend, 0.382 seviyesinden devam etti. Dikkat edin, bu seviye önceki aşağı trendde bir destek ve direnç seviyesi olarak çalışmıştı. Tesadüf mü? Pek sanmıyorum.Aşağı trendde Fibonacci seviyeleri
Aşağı trendde, Fibonacci seviyeleri yukarıdan aşağıya doğru (üst swing’den alt swing’e) ve soldan sağa uzatılır: Burada da fiyat 0.236 seviyesini yok sayıp, 0.382 seviyesinden döndü. Yeni bir aşağı yönlü fiyat hareketi mi geliyor? Bu kez fiyat geri çekilmesi 0.618 seviyesinde sonlandı. Ancak grafiğe dikkatle bakarsanız, bu seviyenin güçlü bir destek ve direnç seviyesi olduğunu göreceksiniz – aşağı trendde de, sonrasında yukarı trendde de etkili olmuş. Yine tesadüf mü?!Trend dönüşlerinde Fibonacci seviyeleri
Peki Fibonacci seviyeleri her zaman çalışır mı? Elbette hayır. Örneğin bir trend dönüşü yaşandığını düşünelim: aşağı trend vardı ve sonrasında yukarı trende dönüştü. Fiyat, 0.500 seviyesinde dönüyor gibi görünüyor – standart bir durum. Ardından 0.382 seviyesi destek olarak çalışıyor – karmaşık geri çekilmeler olabilir (bunları biraz sonra anlatacağım). Sonra fiyat 0.764 seviyesine ulaşıyor ve artık aşağı trendin devam edeceğini düşünüyoruz. Ancak 0.618 seviyesi destek oluyor ve fiyat 1 seviyesini de aşıp tam anlamıyla “uzaya” doğru uçuyor – yani “1” seviyesi de kırıldı. Aşağı trend bitti demek bu! Fiyat tekrar 0.764 ve 0.618 seviyelerine dönüyor, oralarda tutunuyor ve yoluna yukarı devam ediyor... Geri çekilme nerede kaldı?!Buradan anlamamız gereken, Fibonacci seviyelerinin yüzde 100 kesinlik sağlayan bir yöntem olmadığı, sadece olası dönüş noktalarını gösteren bir araç olduğudur. Yani bu seviyelerin varlığı trendin mutlaka o seviyelerden döneceğini garanti etmez. Trading’de hiçbir şeyin garantisi yoktur. Ancak doğru tahmin ihtimalini her zaman artırabilirsiniz.
Fibonacci seviyeleri ve destek ile direnç seviyeleri
Önceden birkaç örnekte, yatay destek ve direnç seviyelerinin Fibonacci seviyeleriyle çakıştığını görmüştük. Biri diğerini mükemmel şekilde doğruluyor – çünkü farklı teknik araçlar kullanan piyasa katılımcıları, aslında farklı yöntemlerle aynı noktada fikir birliğine varmış oluyor.Şimdi grafiğe, destek ve direnç seviyelerini ekleyelim ve Fibonacci seviyelerinin güçlü fiyat seviyelerini belirlemede nasıl yardımcı olduğuna bakalım: Burada Fibonacci’nin 0.618 seviyesi, yuvarlak fiyat seviyesiyle (round number) çakışarak fiyatın dönüş noktası olmuştur. Başka bir örneğe geçelim: Bu nadir bir durumda fiyat, zayıf diye nitelendirdiğimiz 0.236 seviyesinden döndü, ama gerçekten zayıf mı? Destek ve direnç seviyesiyle çakıştığında her şeyin değiştiğini görüyoruz. Şimdi sonraki fiyat geri çekilmesine bakalım: Üçüncü fiyat impulsu ve 0.618 seviyesinde yaşanan dönüş, yine güçlü bir destek ve direnç seviyesiyle kesişiyor. Yanlış anlaşılma olmaması için, destek-direnç (PS) seviyelerini hangi noktalara göre çizdiğimi de göstereyim: Neyi anlatmaya çalışıyorum? Grafiği açın, kendi destek ve direnç seviyelerinizi çizin, ardından Fibonacci seviyelerini ekleyin. Muhtemelen biraz öncekiyle benzer bir tablo göreceksiniz.
Buradan şu sonucu çıkarabiliriz: Fibonacci seviyeleri ile yatay destek ve direnç seviyeleri birlikte mükemmel çalışır. Bu araçlar birbirini tamamlayarak doğru tahmin yapma olasılığını artırır. Örneğin, Price Action stratejilerinde Fibonacci seviyelerini kullanmak mantıklı mıdır? Kesinlikle evet!
Fibonacci seviyeleri ve trend çizgisi
Trend çizgisi de tıpkı yatay destek ve direnç seviyeleri gibi fiyat dönüş noktalarını gösterebilir. Bu nedenle Fibonacci seviyeleriyle uyumludur. Bir trend sırasında trend çizgisini çekip, ardından Fibonacci seviyelerini eklerseniz, bu iki aracın kesişim noktası, geri çekilmede fiyatın büyük ihtimalle dönebileceği güçlü bir bölgeyi işaret eder: Bu örnekte trend çizgisi ile Fibonacci seviyelerinin kesişimi 0.500 değerinde olmuştur ve bu nokta fiyatı aşağı çevirmiştir. Bu durum aşağı trendin “son demlerinde” gerçekleştiği için trend uzun soluklu devam etmedi, ancak bu başka bir hikâye.Benzer biçimde hareketli ortalamaları da dinamik destek ve direnç seviyeleri olarak Fibonacci seviyeleriyle birleştirebilirsiniz: “50” periyotlu Exponential Moving Average , geri çekilmenin sonlandığı noktayı mükemmel şekilde göstererek 0.382 Fibonacci seviyesiyle örtüşmüştür. Dikkat ederseniz aynı bölgede yatay bir destek ve direnç seviyesi de var – fiyatın dönüşü için her şey aynı yeri işaret ediyor.
Fibonacci seviyeleri ve Japon mumları (Price Action dönüş formasyonları)
Biraz önce Price Action’dan bahsetmem tesadüf değil. Fibonacci seviyeleri, Price Action’daki dönüş formasyonlarıyla mükemmel uyum sağlar. Grafiği dikkatle incelerseniz, fiyatın hangi noktalarda döndüğünü gösteren formasyonlar bulabilirsiniz: Burada, trendin devamına işaret eden üç mumdan oluşan bir tepe dönüşü (upper reversal pivot) görüyoruz. 0.382 seviyesinde oluşan Bearish Closing Price Reversal (ayı yönlü kapanış fiyatı dönüşü) trendin devamı için iyi bir sinyaldir. Ve yine 0.382 ve 0.500 seviyelerinde görülen iki “Bearish Closing Price Reversal” formasyonu. Ancak 0.236 seviyesindeki Closing Price Reversal çalışmadı ve fiyatı hiç döndürmedi. Zaten bu seviyenin en zayıf Fibonacci seviyesi olduğunu söylemiştik.Gelelim birçok İkili Opsiyonlar ve Forex piyasası trader’ının favorisi olan formasyona – Pinokyo (Pin Bar): 0.500 ve 0.618 Fibonacci seviyelerinin kesiştiği noktadan mükemmel bir pin bar geri dönüşü görüyoruz.
Gördüğünüz gibi Price Action formasyonlarını Fibonacci seviyeleriyle birleştirmek harika bir fikirdir. Eğer bu stratejiyi destek ve direnç seviyeleri, hareketli ortalamalar ve trend çizgileri gibi araçlarla da desteklerseniz başarı olasılığınız daha da artar!
Fibonacci genişleme seviyeleri
Fibonacci genişleme seviyeleri şunlardır:0, 0.382, 0.618, 1.000, 1.382, 1.618
Genişleme seviyeleri, fiyatın trend yönündeki hareketine devam ettiğinde ulaşması muhtemel seviyeleri gösterir. Önce grafiğe standart Fibonacci (düzeltme) seviyelerini çizmemiz gerekir: Burada aşağı bir trend söz konusu. Geri çekilmenin bittiği noktayı buluyoruz, fiyatın önceki dip seviyesini kırmasını bekliyoruz; işte bu noktada Fibonacci genişleme seviyelerini kullanıyoruz. Genişleme seviyeleri, yerel dipten geri çekilmenin bittiği noktaya kadar olan mesafe esas alınarak (aşağı trendde soldan sağa, alttan üste doğru) çekilir: Gördüğünüz gibi fiyat, 1.382, 1.500 ve 1.618 seviyelerine ulaştı ve buralar destek noktası haline gelerek fiyatı bir süre oyaladı. Ardından aynı döngü tekrarlanır – Fibonacci seviyelerini yine trend yönünde çeker, trend devam ettiğinde yeni genişleme seviyelerini tespit ederiz: Sonra yerel dipten geri çekilmenin bittiği noktaya kadar Fibonacci seviyeleri uzatılır, genişleme değerleri elde edilir: Daha önce olduğu gibi fiyat, 1.382, 1.500 ve 1.618 seviyelerinde duraklayıp geri çekilmeler yaşadı. Ayrıca 2.618 gibi daha uzun vadeli bir seviye de bulunur ve trend devam ederse fiyatın o seviyede de duraksaması olasıdır. Her iki örnekte de bu seviye, fiyatın tekrar geri çekildiği bir bölge olarak göze çarpıyor.
Fiyat genişleme seviyeleri, bir trend hareketinin ne kadar güçlü olduğunu anlamanızı sağlar. Geri çekilmenin şiddetinden yola çıkarak, fiyatın trend yönünde ne kadar ilerleyebileceğini tahmin edebilirsiniz.
Fibonacci genişleme seviyeleri de tıpkı düzeltme seviyeleri gibi güçlü destek ve direnç bölgelerini işaret edebilir. Elbette bu seviyelerin her birini, yatay destek ve direnç seviyeleri gibi daha güçlü araçlarla doğrulamak en iyi yaklaşımdır. Bu sayede fiyatın gerçekten nereden dönmesinin olası olduğunu görebilirsiniz.
Fibonacci seviyeleri ve Elliott dalgaları
Fibonacci seviyeleri çoğunlukla Elliott dalga teorisi ile birlikte kullanılır. Bu teoriye göre, her trend hareketi beş dalgaya ayrılabilir – üç trend impulsu ve iki düzeltme dalgası. Trend impulsları 1, 3 ve 5 numaralı dalgalardır; düzeltme dalgaları ise 2 ve 4’tür.Ayrıca her bir trend impulsu da kendi içinde 5 dalgaya (3 impuls + 2 düzeltme) bölünebilir ve düzeltme dalgaları genelde 3 dalgadan (karmaşık düzeltme) oluşur. Teoride bu süreç şöyle görünür: Fiyat grafiğinde Elliott dalgaları yaklaşık olarak şu şekildedir: O anda grafikte hangi dalganın oluştuğunu doğru tespit edebilirseniz, fiyatın sıradaki muhtemel hareketini de tahmin edebilirsiniz. Trader’lar için en ilgi çekici dalga genellikle üçüncü dalgadır – en uzun ve en hızlı harekettir. Forex ve CFD trader’ları için en kârlı senaryo, ikinci dalga düzeltmesinin bitiminde işleme girip üçüncü dalganın sonunda çıkmaktır.
Elliott teorisine göre üçüncü dalganın uzunluğu, birinci dalganın 1.618 katı kadar olabilir (altın oran). Bu bilgi, ilk ve ikinci dalganın oluşumunu gözlemledikten sonra üçüncü dalganın uzunluğunu öngörmemizi sağlar. Burada yine Fibonacci genişleme seviyelerine ihtiyacımız var. Öncelikle birinci ve ikinci dalgaları bulmamız gerekir. Birinci dalga genelde şöyle belirlenir: Bir sonraki adımda Fibonacci seviyelerini, ikinci dalganın tamamını kapsayacak şekilde çekiyoruz – yani yerel dipten (grafiğimizde aşağı yönlü bir trend var) geri çekilmenin bittiği noktaya kadar: Tahminimiz, fiyatın 1.618 seviyesine kadar gideceği yönündeydi ve öyle de oldu. Elbette hiçbir aracın %100 kesinlik sağlamadığını unutmamak gerekir; bazen fiyat 1.618 seviyesine ulaşmadan dönmeye başlar, bazen de bu seviyeyi kırıp daha aşağı gider.
Uzmanlar, üçüncü dalganın belirlenmesi dışında diğer dalgaların belirlenmesi için de çeşitli yöntemler önermiştir. Örneğin, Bill Williams’ın “Trading Chaos” kitabında şu yöntem anlatılır:
- Birinci dalga, oluşumu tamamlandığında tespit edilir
- İkinci dalga genellikle 0.382 ve 0.500 Fibonacci düzeltme seviyelerinde son bulur
- Üçüncü dalga, birinci dalganın 1 ila 1.618 katı aralığındadır
- Dördüncü dalga çoğunlukla yatay hareket şeklinde görülür ve genellikle 0.382 ve 0.500 seviyelerini aşmaz
- Beşinci dalganın uzunluğu, birinci dalganın başlangıcından üçüncü dalganın bitimine kadar olan mesafenin %61.8 ila %100’ü arasındadır
Trading'de Fibonacci fan
Fibonacci fan da Fibonacci seviyeleri gibi fiyatın düzeltme noktalarını belirlemek için kullanılabilir. Çalışma prensibi aynıdır – fan, trend impulsunun başlangıç noktasından geri çekilmenin başlangıcına doğru uzatılır: Fibonacci fanın eğimli seviyeleri, trend çizgileri gibi eğimli destek ve direnç alanları olarak işlev görür. Elbette Fibonacci fanı da yine destek ve direnç seviyeleri, Price Action formasyonları, hareketli ortalamalar vb. ek araçlarla birleştirerek kullanmak daha sağlıklı olacaktır.Standart Fibonacci fanında yalnızca üç seviye vardır: 0.382, 0.500 ve 0.618. Bunlar en güçlü ve önemli seviyeler kabul edilir; ancak isterseniz 0.764 gibi ek seviyeleri de fan aracına dahil edebilirsiniz.
Trading'de Fibonacci yayları
Fibonacci yayları, fan ve yatay seviyelerden farklı olarak zaman faktörünü de hesaba katar. Bu, olası geri çekilmenin gücünü ve ne zaman bitebileceğini aynı anda tahmin etmenizi sağlar.Fibonacci yayları şöyle çizilir:
- Trend impulsunun başlangıcından geri çekilme başlangıcına kadar bir çizgi çekilir (tıpkı diğer Fibonacci araçlarında olduğu gibi)
- Araç, grafikte üç adet yay oluşturur
- Her bir yay (geri çekilme bitiş noktasının üstünde veya altında bulunan), 0.382, 0.500 ve 0.618 seviyelerine karşılık gelir
- Yaylar, geri çekilmenin ne zaman sonlanabileceğine dair zaman aralığını gösterir
Trading'de Fibonacci zaman bölgeleri
Fibonacci zaman bölgeleri, Fibonacci dizisindeki (0, 1, 1, 2, 3, 5, 8…) sayılara dayanır. Yerel bir dip veya zirveden bir sonraki dip veya zirveye doğru uzanırlar. Grafikte dikey çizgiler belirdiğini görürsünüz; bunlar, teorik olarak fiyatın dönüş zamanını öngörmenize yardımcı olur: Fiyat bir dikey çizgiye yakınsa, diğer araçları da kullanarak mevcut fiyat hareketine karşı bir dönüş noktası arayabilirsiniz. Fibonacci zaman bölgelerini Fibonacci seviyeleriyle birlikte kullanmak da önerilir.Fibonacci seviyelerini kendi trading'inizde kullanma
Fibonacci seviyeleri, trend hareketlerindeki muhtemel destek ve direnç alanlarını tahmin etmenizi sağlayan ek bir teknik analiz aracıdır. Fibonacci ağını şu araçlarla birlikte kullanmanız önerilir:- Destek ve direnç seviyeleri
- Price Action Formasyonları
- Trend çizgileri
- Hareketli ortalamalar
- Diğer teknik analiz indikatörleri
- 0.382 (38.2%)
- 0.500 (50%)
- 0.618 (61.8%)
Temel Fibonacci genişleme seviyeleri ise:
- 1.000 (100%)
- 1.382 (138.2%)
- 1.500 (150%)
- 1.618 (161.8%)
Ayrıca Fibonacci seviyeleri, Elliott dalga teorisiyle de yakından ilişkilidir. Özellikle başlangıç düzeyindeki trader’lar için bu konular ilk başta kafa karıştırıcı olabilir. Ancak her zaman bir seçeneğiniz var: Bu teknik analiz araçlarını isterseniz kullanabilir, isterseniz tamamen göz ardı edebilirsiniz. İlginç olan, hem yeni başlayanlar hem de profesyoneller arasında altın orana “bayılanlar” olduğu gibi, hiç kullanmayanlar da var.

Igor Lementov - alltradingprofit.com’da Finans Uzmanı ve Analist
İncelemeler ve yorumlar